Zasada jawności w Pzp

data publikacji: 2015-10-23 godz. 08:15

Zarówno wykonawca, który złożył ofertę w przetargu, jak i każdy inny podmiot zainteresowany przebiegiem postępowania, ma prawo wystąpić do Zamawiającego o udostępnienie informacji publicznej. Pierwszą taką informacją jest najczęściej protokół z otwarcia ofert. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych [dalej: ustawa Pzp.] postępowanie o udzielenia zamówienia publicznego jest jawne. Jawność obowiązuje od otwarcia ofert przetargowych, co oznacza, że zamawiający musi zapewnić wykonawcom możliwość wglądu do dokumentacji przygotowywanej w trakcie całego postępowania przetargowego. W ustawie znalazło się co prawda kilka wyjątków np. zakaz ujawniania informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, czy też ograniczenie jawności w zamówieniach dotyczących obronności. Nie mniej jednak są to wyjątki, a postępowanie przetargowe co do zasady jest jawne. Wszystkie informacje wytworzone w trakcie całego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego są informacjami publicznymi. W związku z tym, ich udostępnienie regulowane jest przez zasady określone w Ustawie o dostępie do informacji publicznej [dalej: UDIP], natomiast art. 8 Pzp uważa się za uzupełnienie tych przepisów.

Zamawiający ma obowiązek skrupulatnego i rzetelnego dokumentowania każdego etapu postępowania przetargowego. Zarówno ustawa, jak i akty wykonawcze szczegółowo regulują prawa i obowiązki zamawiającego i wykonawców dotyczące zasady jawności. Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy Pzp Zamawiający ma obowiązek sporządzania pisemnego protokołu postępowania. Protokół wraz z załącznikami – w tym również ofertami złożonymi w odpowiedzi na przetarg – stanowią podstawę do kontroli prawidłowości działań zamawiającego. Obowiązek sporządzenia protokołu rozpoczyna się wraz z wszczęciem postępowania. Zgodnie z art. 96 ustawy Pzp powinien on być prowadzony na bieżąco, ponieważ przepisy dają możliwość wglądu do niego na każdym etapie.

Protokół jest jawny, ograniczeniom czasowym podlega jawność załączników do protokołu [zgodnie z art. 96 ust. 1–3 ustawy Pzp]. Protokół oraz załączniki do protokołu udostępniane są na wniosek i tak:

• oferty udostępnia się od ich otwarcia,
• oferty wstępne od dnia zaproszenia do składania ofert,
• wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu od dnia poinformowania o wynikach oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu.

Protokół lub załączniki mogą być udostępnione poprzez wgląd do dokumentacji w miejscu wyznaczonym przez zamawiającego. Możliwe jest przesłanie kopii pocztą, faksem lub drogą elektroniczną – zgodnie z wyborem wykonawcy dokonanym we wniosku. W przypadku gdy przesłanie kopii protokołu lub załączników zgodnie z wyborem wykonawcy jest utrudnione z przyczyn technicznych – np. ze względu na ilość żądanych do przesłania dokumentów – zamawiający informuje o tym wykonawcę i wskazuje inny sposób udostępnienia. Zamawiający udostępnia dokumenty niezwłocznie. Jawności podlega również umowa wieńcząca postępowanie przetargowe. UDIP wyłącza możliwość odmowy udostępnienia umów zawartych w sprawach zamówień publicznych.

W projekcie ustawy Pzp nie pominięto zasady jawności, przy czym proponowane zmiany mogą wydawać się niepokojące. W art. 18 projektu ustawy wprowadzono zapis „W trakcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zamawiający udziela informacji związanych z postępowaniem tylko w przypadkach określonych w ustawie. Po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego informacje związane z postępowaniem podlegają udostępnieniu na zasadach określonych w przepisach o dostępie do informacji publicznej”. Zasada jawności zgodnie z tym zapisem, będzie zastąpiona zasadą tajności postępowania zamówienia publicznego. Udzielenie informacji związanych z poszczególnymi działaniami w przetargu będzie możliwe jedynie na mocy przepisu szczególnego. Niemożliwe będzie również uzyskanie informacji na mocy przepisów UDIP – przed zawarciem kontraktu o udzieleniu zamówienia. Furtkę otwiera dopiero podpisanie umowy, kiedy to postępowanie jest praktycznie zakończone.

Rozwiązanie to wstrzyma możliwość kontroli społecznej na poszczególnych etapach postępowania przetargowego. Projektodawcy nie wyjaśnili również, jak należy postąpić w przypadku gdy nie dojdzie do podpisania umowy ze względu na unieważnienie lub gdy żaden wykonawca nie złoży oferty. Istnieje duże ryzyko, że skoro zawarcie umowy jest przesłanką do odtajnienia postępowania przetargowego, to jej brak spowoduje pozostawienie klauzuli tajności. Ograniczenie jawności postępowania zminimalizuje również możliwość wykrywania na wczesnym etapie niepożądanych zjawisk, do których należy zaliczyć zmowy przetargowe, nepotyzm czy brak zachowania konkurencyjności.

Prawo unijne postuluje przejrzystość: „przejrzyste procedury udzielania zamówień są najlepszym środkiem w walce z korupcją i protekcją”. Dodatkowo w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości podkreślane jest „zagwarantowanie wszystkim potencjalnym oferentom odpowiedniego poziomu upublicznienia informacji, umożliwiającego rynkowi usług otwarcie na konkurencję oraz kontrolę bezstronności procedur przetargowych”. Dostępu do informacji strzeże również art. 61 Konstytucji. Miejmy nadzieję, że Ustawodawca odniesie się do tego stanu rzeczy.

Renata Polisiakiewicz - ekspert współpracujący z serwisem PressInfo.pl, posiadający kilkuletnie doświadczenie w stosowaniu prawa zamówień publicznych, absolwent Politechniki Lubelskiej. Doświadczenie zdobywane w administracji państwowej, samorządowej – prowadząc postępowania przetargowe po stronie zamawiającego oraz w sektorze prywatnym – przygotowując oferty przetargowe dla Wykonawcy.