Środki ochrony prawnej na gruncie nowego prawa zamówień publicznych

data publikacji: 2021-01-18 godz. 14:07

Nowa prawo zamówień publicznych, w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2019), która wejdzie w życie dniem 1 stycznia 2020 r.  [dalej „nowe PZP”] wprowadza kilka istotnych zmian w zakresie środków ochrony prawnej.

Artykuł powstał we współpracy z Partnerem Kancelarią Sadkowski i Wspólnicy. Poniższy artykuł przygotował dla Państwa mec. Piotr Źlik

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.

W myśl art. 505 ust. 2 nowego PZP, obok uprawnionych do wniesienia odwołania do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej [dalej „KIO”] organizacji wpisanych na listę prowadzoną przez Prezesa UZP (art. 469 pkt 15) nowego PZP) od ogłoszenia wszczynającego postępowanie o udzielenie zamówienia, ogłoszenia o konkursie lub dokumentów zamówienia, pojawił się nowy podmiot, mianowicie Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Interes we wniesieniu odwołania.

W zakresie wymaganego interesu we wniesieniu odwołania do KIO dyspozycja art. 505 nowego PZP nie wprowadza żadnych zmian. Istotne znaczenia nabiera jednak brzmienie uzasadnienie projektu nowego PZP, z którego wynika, że „(…) Legitymacja do wniesienia środka ochrony prawnej służy tylko takiemu uczestnikowi postępowania, który wykaże interes w uzyskaniu zamówienia. Odwołujący musi dowieść, że posiada obiektywną, tj. wynikającą z rzeczywistej utraty możliwości uzyskania zamówienia, lub ubiegania się o udzielenie zamówienia, potrzebę uzyskania określonego rozstrzygnięcia. Ponadto norma prawna wskazuje na interes w uzyskaniu danego zamówienia, a zatem interes ten dotyczyć musi tego konkretnego postępowania, w którym środek ochrony prawnej jest stosowany. Wnoszący odwołanie, nie może powoływać się zatem na interes hipotetyczny, odnoszący się do innego zamówienia przewidywanego w przyszłości. Tym samym, brak konieczności oparcia się na normie prawa materialnego nie oznacza dowolności w ocenie, czy wnoszący środek ochrony prawnej jest do tego legitymowany. Autorzy projektu nowego PZP wydają się zatem w ten sposób dożąć do rozstrzygnięcia rozbieżności interpretacyjnych w orzecznictwie, gdzie w przypadku niektórych orzeczeń stwierdzano, że dane zamówienie publiczne nie oznacza konkretnego postępowania o udzielenie zamówienia, a zwrot ten może dotyczyć również ewentualnego wszczęcia nowego postępowania o udzielenie tego samego zamówienia publicznego (vide wyrok TSUE z dnia 11 maja 2017 r. (sygn. C-131/16), wyrok KIO z dnia 28 maja 2019 r. (sygn. KIO 873/19)). Inaczej mówiąc interes we wniesieniu odwołania do KIO nie może być oparty na żądaniu unieważnienia postępowania, w sytuacji gdy oferta odwołującego została skutecznie odrzucona, a mimo to tenże odwołujący liczy na unieważnienie danego postępowania, licząc na to, że będzie mógł złożyć ofertę w potencjalnym, kolejnym (nowym) postępowaniu, obejmującym ten sam przedmiot zamówienia.

Działania i zaniechania zamawiającego objęte zakresem odwołania do KIO.

Przypomnijmy, w myśl dotychczas obowiązujących przepisów, w przypadku tzw. „zamówień krajowych” (tj. zamówień o wartości jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 dotychczas obowiązującej ustawy prawo zamówień publicznych), odwołanie do KIO przysługuje wyłącznie wobec sześciu enumeratywnie określonych okoliczności (tj. (1) od wyboru trybu negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę, (2) określenia warunków udziału w postępowaniu, (3) wykluczenia odwołującego z postępowania o udzielenie zamówienia, (4) odrzucenia oferty odwołującego, (5) opisu przedmiotu zamówienia oraz (6) wyboru najkorzystniejszej oferty).

Tymczasem na gruncie nowego PZP taki podział znika, a co za tym idzie odwołanie do KIO będzie przysługiwało od wszystkich działań i zaniechań zamawiającego (w tym na projektowane postanowienie umowy), które w ocenie wykonawcy będą niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa zamówień publicznych, w tym również w ramach tzw. „zamówień krajowych”.

Co więcej, w myśl art. 513 pkt 3) nowego PZP, odwołanie do KIO będzie przysługiwało również od zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych, mimo że zamawiający był do tego obowiązany.

Forma pism w postępowaniu odwoławczym.

Jak wynika z dyspozycji art. 508 ust. 1 nowego PZP, obok dotychczasowych form pism wnoszonych przez strony i uczestników w postępowaniu odwoławczym przed KIO (tj. formy pisemnej i formy elektronicznej) pojawia się postać elektroniczna, z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku wnoszenia odwołania i przystąpienia w postaci elektronicznej, wówczas wymagane jest zaopatrzenie takiego dokumentu w podpis zaufany (chodzi tu o podpis zaufany, o którym mowa w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne).

Pełnomocnik w postępowaniu odwoławczym.

Istotne znaczenie względem dotychczasowej praktyki postępowań odwoławczych przed KIO ma fakt, że zgodnie dyspozycją art. 510 nowego PZP, zawężeniu uległ krąg potencjalnych podmiotów mogących pełnić funkcję pełnomocnika strony lub przystępującego w tymże postępowaniu. Począwszy od 1 stycznia 2020 r. w charakterze pełnomocnika w postępowaniu przed KIO będą mogli występować tylko adwokat lub radca prawny, a także osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony, jak również osoba pozostająca ze stroną w stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia. Ponadto pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, będzie mógł być również pracownik tej jednostki.

Skarga na orzeczenie KIO.

W przypadku skargi na orzeczenia KIO nowe PZP wprowadza dwie istotne zmiany. 

Po pierwsze, wszystkie skargi na orzeczenia KIO będą odtąd wnoszone do jednego „ogólnopolskiego” sąd powszechnego, mianowicie do Sądu Okręgowego w Warszawie, który będzie pełnił rolę sądu zamówień publicznych (jeden sąd okręgowy wyznaczony do rozpoznawania skarg na orzeczenia KIO, w miejsce dotychczasowych sądów okręgowych właściwych ze względu na siedzibę zamawiającego).

Po drugie, na mocy art. 580 ust. 2 nowego PZP, dochodzi do wydłużenia terminu na wniesienia skargi na orzeczenie KIO, tj. z dotychczasowych 7 dni do 14 dni licząc od dnia doręczenia orzeczenia KIO lub postanowienia Prezesa KIO, o którym mowa w art. 519 ust. 1 nowego PZP.

Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

Zupełną nowością na gruncie nowego PZP, względem dotychczas obowiązujących przepisów, jest możliwość wniesienia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, od wyroku lub postanowienia sądu okręgowego kończącego postępowanie w sprawie.

Warto jednak zauważyć, że wniesienie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, podobnie jak w przypadku wniesienia skargi na orzeczenie KIO do sądu okręgowego, nie tamuje możliwości zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego. Jednocześnie brak jest ustawowego terminu, na gruncie nowego PZP, na rozpoznanie skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy, jak jest to w przypadku 30 dniowego terminu przewidzianego dla sądu okręgowego w przypadku rozpoznawania skargi na orzeczenie KIO.

Obok stron postępowania przed sądem okręgowym, również Prezes Urzędu Zamówień Publicznych może korzystać z uprawnienia do wniesienia skargi kasacyjnego od orzeczenia sądu okręgowego. Z uzasadnienia projektu nowego PZP wynika, że: „Przyznanie Prezesowi Urzędu uprawnienia do wniesienia skargi kasacyjnej ma na celu zagwarantowanie praworządności i ochrony prawnej przed nieprawidłowościami podmiotów związanych z zamówieniami publicznymi. Z uwagi na wysoki poziom specjalizacji dziedziny zamówień publicznych - podmiot kształtujący i stojący na straży przestrzegania reguł zamówień publicznych wypełni tę rolę najlepiej.”

Polubowne rozwiązanie sporu.

Kolejnym, dotąd nieznanym rozwiązaniem na gruncie prawa zamówień publicznych, które wprowadza nowe PZP, jest możliwość złożenia, przez każdą ze stron umowy w sprawie zamówienia publicznego, wniosku o przeprowadzenie mediacji lub inne polubowne rozwiązanie sporu, do Sądu Polubownego przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, wybranego mediatora albo osoby prowadzącej inne polubowne rozwiązanie sporu.

Jak wynika z uzasadnienia projektu nowego PZP „(…) wprowadzenie alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w szczególności w przypadku sporów wynikłych na tle zamówień publicznych o istotnym znaczeniu dla zamawiających oraz dużej wartości jest uzasadnione potrzebą zapewnienia stronom sporu instrumentów, które zwiększą szanse na dobrowolne i zadowalające obie strony zakończenie konfliktu. Nie bez znaczenia jest także możliwość mniej czasochłonnego i mniej kosztownego zaangażowania się zamawiających i wykonawców w postępowanie, które ma przynieść rozstrzygnięcie powstałego sporu.”

Z kolei art. 591 ust. 2 nowego PZP stanowi, że postanowienia dotyczące możliwości przeprowadzenia mediacji lub innego polubownego rozwiązania sporu pomiędzy stronami mogą być zawarte w umowie lub umowie ramowej w sprawie zamówienia publicznego. Ponadto takie postanowienia mogą wynikać również z oddzielnej umowy o mediację lub oddzielnej umowy w sprawie innego polubownego rozwiązanie sporu, zawartej w wyniku wyrażenia przez daną stronę zgody na mediację lub inne polubowne rozwiązanie sporu, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 591 ust. 1 nowego PZP. 

W uzasadnieniu projektu nowego PZP wskazano też, że umowa o mediację lub inne polubowne rozwiązanie sporu może być zawarta między zamawiającym a wykonawcą zarówno po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego, jak również po jej wykonaniu, rozwiązaniu, wypowiedzeniu czy wygaśnięciu.

Co ważne, zawarcie ugody nie może naruszać przepisów działu VII rozdziału 3 nowego PZP. Powyższe oznacza, że ugoda zawarta pomiędzy zamawiający a wykonawcą nie może prowadzić do obejścia przepisów nowego PZP regulujących dopuszczalne zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego

Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani szczegółowymi informacjami w odniesieniu do wskazanego powyżej zagadnienia, uprzejmie prosimy o kontakt.

Piotr Źlik, Radca Prawny